Đánh giá tác động của dự án giáo dục Việt – Bỉ đến phương pháp dạy và học (nghiên cứu trường hợp trường CĐSP Điện Biên

trò trong giáo dục của người giảng viên trước nhu cầu xã hội ngày càng trở nên quan trọng. Do đó nâng cao năng lực giảng dạy cho người giáo viên là cần thiết. Bên cạnh đó, vấn đề về phương pháp học là một trong những yếu tố cơ bản và đóng vai trò quan trọng trong tiến trình dạy học. Các nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Kỳ, Nguyễn Văn Đản, Lê Đức Ngọc, Nguyễn Quý Thanh... đã có những nghiên cứu tâm huyết về vấn đề này. Quan điểm nghiên cứu tập trung vào nhận thức, thái độ, cách thức tổ chức thực hiện các hoạt động học tập của sinh viên, những yếu tố ảnh hưởng đến phương pháp học của họ... Kết quả của các nghiên cứu đó tập trung xoay quanh câu hỏi là làm sao để có được phương pháp học tập chủ động, hiệu quả cho chính bản thân người học. Những kết quả đó góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy - học, nâng cao dân trí và đáp ứng nhu cầu đào tạo cán bộ tương lai cho đất nước. Bên cạnh các đề tài nghiên cứu thì nhiều dự án lớn được triển khai. Các dự án phát triển giáo dục góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ về cơ sở lý luận, thực tiễn và cơ sở vật chất cho việc đổi mới PPDH, đặc biệt là các dự án phát triển giáo dục cho các tỉnh thuộc vùng khó khăn. Dự án Việt - Bỉ nâng cao chất lượng đào tạo bồi dưỡng viên tiểu học và THCS các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam là dự án song phương giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam và Cơ quan Hợp tác kỹ thuật Bỉ. Đây là dự án nối tiếp Dự án Việt - Bỉ pha I "Đào tạo giáo viên các trường Trung học sư phạm 7 tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam" nhằm củng cố và phát triển kết qủa của dự án trên phạm vi 14 tỉnh miền núi phía Bắc. Để hỗ trợ các tỉnh miền núi phía Bắc thực hiện tốt đổi mới PPDH theo hướng dạy và học tích cực, dự án Việt Bỉ đã triển khai nhiều hoạt động nhằm phát triển nâng cao năng lực sư phạm, hình thành kĩ năng, kĩ xảo về dạy và học tích cực cho giáo viên. Theo báo cáo kết quả khảo sát 14 tỉnh miền núi phía Bắc của dự án Việt Bỉ, dự án đã có tác động trực tiếp tới đội ngũ GV, cán bộ quản lí về đổi mới PPDH. GV được tham gia các lớp tập huấn của Dự án đã thực hiện phương pháp mới trong tiết dạy của mình khá thành thạo, tìm ra các phương pháp thích hợp cho từng môn học. Tuy vậy, qua khảo sát có thể nhận thấy ở trường CĐSP các cá nhân tham gia DA 11 chỉ mới tự thể hiện qua giảng dạy của bản thân mà chưa tác động ảnh hưởng tốt tới đông đảo đội ngũ giảng viên trong nhà trường. Trường Cao đẳng sư phạm Điện Biên là một trong những trường được tham gia vào dự án Việt Bỉ, đã có nhiều giáo viên được tập huấn và áp dụng các PPDH tích cực vào các tiết dạy. Để làm rõ những thay đổi trong phương pháp dạy và học tại trường CĐSP Điện Biên khi tham gia dự án Việt Bỉ, tôi chọn đề tài “Đánh giá tác động của dự án giáo dục Việt – Bỉ đến phƣơng pháp dạy và học (nghiên cứu trường hợp trường CĐSP Điện Biên)” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của nghiên cứu là mô tả các tác động một cách định tính và định lượng để xem xét tác động của dự án giáo dục Việt Bỉ đến việc đổi mới phương pháp dạy của giảng viên và phương pháp học của sinh viên trường CĐSP Điện Biên. 3. Giới hạn nghiên cứu - Giới hạn về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại trường CĐSP Điện Biên. - Giới hạn về thời gian: Thời gian dự án giáo dục Việt Bỉ được triển khai tại trường (Từ năm học 1998 – 1999 đến năm học 2009 – 2010). - Giới hạn về số lượng khách thể: Nghiên cứu sẽ thực hiện trên các sinh viên hệ cao đẳng chính quy và các giảng viên thực hiện giảng dạy tại các lớp cao đẳng chính quy của trường CĐSPĐB trong các năm học 1998 – 1999 đến năm học 2009 – 2010. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu: 4.1.1. Câu hỏi nghiên cứu: Nghiên cứu này tập trung trả lời các câu hỏi sau: 1- Những thay đổi nào đang diễn ra trong PPDH của giảng viên kể từ khi dự án Việt Bỉ được triển khai tại trường CĐSP ĐB? 12 2- Đổi mới PPDH có ảnh hưởng như thế nào đến phương pháp học tập của sinh viên tại trường CĐSP ĐB? 4.1.2. Giả thuyết nghiên cứu: 1. Dự án giáo dục Việt Bỉ được triển khai có tác động đến phương pháp giảng dạy của giảng viên trường CĐSP Điện Biên 2. Việc đổi mới PPDH của giảng viên có ảnh hưởng đến việc rèn luyện phương pháp học tập của sinh viên. Nếu PPDH của giảng viên phù hợp với hoạt động học tập của sinh viên, thì sinh viên sẽ hứng thú hơn và kết quả học tập sẽ cao hơn. 4.2. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.2.1. Khách thể nghiên cứu: Sinh viên hệ cao đẳng chính quy và giảng viên trường Cao đẳng sư phạm Điện Biên. 4.2.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Những tác động của dự án Việt Bỉ đối với phương pháp dạy và học tại trường Cao đẳng sư phạm Điện Biên. 4.3. Phƣơng pháp nghiên cứu: Để thực hiện đề tài này tôi sẽ dùng những phương pháp sau: 4.3.1. Các phƣơng pháp thu thập thông tin 4.3.1.1. Phân tích tài liệu Phân tích các tài liệu liên quan đến nghiên cứu trong luận văn, bao gồm: - Các tài liệu nghiên cứu về PPDH của giảng viên; các tài liệu nghiên cứu về phương pháp học của sinh viên; các tài liệu nghiên cứu về dự án giáo dục Việt Bỉ. - Các báo cáo công tác giảng dạy hàng năm của trường CĐSP Điện Biên. - Các tài liệu về phân tích và xử lý số liệu thống kê. 13 4.3.1.2. Khảo sát bằng bảng hỏi Các nhận định trong bảng hỏi được đánh giá theo thang trả lời chạy từ 1 đến 5 như sau: 1- Không bao giờ sử dụng; 2 – Ít khi sử dụng; 3 – Thỉnh thoảng sử dụng; 4 - Thường xuyên sử dụng; 5 – Luôn luôn sử dụng. 4.3.1.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Nghiên cứu thực hiện phỏng vấn sâu với các đối tượng sau: - Cán bộ quản lý của nhà trường: (Hiêu trưởng, Hiệu phó chuyên môn, Trưởng khoa) - Cán bộ cốt cán tham gia dự án giáo dục Việt Bỉ: 2 GV - Giảng viên tham gia tập huấn dự án giáo dục Việt Bỉ: 5 GV - Cựu sinh viên đã tốt nghiệp: 6 cựu SV - Sinh viên đang học tại trường ở thời điểm nghiên cứu: 9 SV 4.3.1.4. Phương pháp quan sát Nghiên cứu thực hiện quan sát hoạt động giảng dạy đối với mẫu khảo sát giảng viên, bao gồm: việc chuẩn bị cho giờ dạy, việc thực hiện các phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực hóa người học. Nghiên cứu thực hiện quan sát hoạt động học tập đối với mẫu khảo sát sinh viên, bao gồm: các hoạt động tích cực trong các giờ học trên lớp (giơ tay phát biểu, ghi chép bài theo cách riêng, thảo luận nhóm...); các hoạt động chuẩn bị bài trước khi đến lớp (nghiên cứu tài liệu, lập kế hoạch học tập...) 4.3.2. Phƣơng pháp chọn mẫu: - Mẫu khảo sát cho giảng viên: + Dung lượng mẫu: Số lượng giảng viên của trường ở thời điểm từ 2005 đến nay là khoảng 147 người, tại thời điểm nghiên cứu có 120 giảng viên đang trực tiếp giảng dạy tại trường, với dung lượng giảng viên như vậy nên nghiên cứu tiến hành khảo sát toàn bộ số giảng viên này. - Mẫu khảo sát cho sinh viên: - Dung lượng mẫu: 14 + 6 cựu sinh viên: (Thực hiện phương pháp phỏng vấn sâu) từ K1 (1998 – 2001) đến K8 (2005 – 2008). Luận văn thực hiện phương pháp chọn ngẫu nhiên theo các khóa sinh viên đã ra trường. Số sinh viên được hỏi dựa vào danh sách lớp. + 255 sinh viên: (Nghiên cứu định lượng) K10 (2007 – 2010), K11 (2008 – 2011), K12 (2009 – 2012), K13 (2010 – 2013). Luận văn thực hiện phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên theo cụm tại 3 khoa: Tự nhiên, Xã hội, Tiểu học – Mầm non. Tại mỗi khoa, chọn ngẫu nhiên 85 sinh viên đang học. Số sinh viên được phát phiếu hỏi được lấy từ danh sách của mỗi lớp. 15 PHẦN II: NỘI DUNG CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1. Nghiên cứu về đổi mới phƣơng pháp dạy học Đổi mới PPDH được xác định là khâu tiên phong trong quá trình đổi mới giáo dục đào tạo ở Việt Nam kể từ năm 1986. Đổi mới PPDH được tiến hành từ những năm 90 của thế kỷ trước. Cũng trong những năm này, có nhiều các bài viết, các công trình nghiên cứu đổi mới PPDH ở các bậc học được đề cập ở nhiều góc độ. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu, việc đổi mới phương pháp giảng dạy vẫn còn là một vấn đề chưa thể giải quyết ngay được vì cùng với việc đổi mới phương pháp còn có những vấn đề khác như liên quan như: quản lí chất lượng dạy học, cơ sở vật chất, tiêu chí đánh giá giáo viên… Mở đầu có thể nói đến những nghiên cứu của tác giả Lê Đức Phúc về đổi mới phương pháp dạy học. Tác giả có những phân tích sâu sắc về nội dung cơ bản của lý luận dạy học, phân tích các yếu tố cần để đổi mới chất lượng dạy và học với quan điểm đổi mới phương pháp dạy học quan trọng nhất là phải bắt nguồn từ phía giáo viên, từ sự thay đổi nhận thức của giáo viên [23]. Tiếp theo các tác giả như Đỗ Đình Hoan, Trần Kiều lại xem xét mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục ở các bậc học; bổ sung và làm sáng tỏ hơn việc đổi mới PPDH ở trường Tiểu học, trường THCS nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy. Để đảm bảo chất lượng giảng dạy và học tập, phương pháp dạy học là một trong những tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy của giáo viên [16]. Các công trình nghiên cứu đổi mới PPDH sau này đã tập trung nghiên cứu vấn đề đổi mới căn bản trong phương pháp dạy của giảng viên, phân tích vai trò quan trọng của GV trong nâng cao chất lượng giáo dục. Trong các nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Phương Hoa, nội dung chủ yếu được tác giả nghiên cứu xoay quanh các vấn đề cơ bản của PPDH, ứng dụng PPDH phát huy tính tích cực của học sinh. Với quan điểm xuất phát từ khái niệm PPDH bao gồm phương pháp dạy và 16