Ảnh hưởng của chương trình giáo dục mầm non hiện hành đến phương pháp và hình thức tổ chức dạy hoc của giáo viên mần non - Thành phố Phan Thiết

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nền giáo dục Việt Nam và ngành Giáo dục Mầm non sau hơn 30 năm giải phóng, thống nhất đất nƣớc đã có những đổi mới và những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta vẫn còn đang tranh cãi về rất nhiều vấn đề nhƣ sự quan tâm của toàn xã hội đối với giáo dục, chất lƣợng giáo dục, chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp giáo dục... Giáo dục Mầm non cũng không thể tránh khỏi những vòng xoay của nền giáo dục Việt Nam trong thời kỳ đất nƣớc đổi mới, cũng đang từng ngày từng giờ tìm hƣớng đi đúng, riêng cho mình. Nguyên Bộ trƣởng Nguyễn Thiện Nhân lúc đƣơng nhiệm đã xác định “giáo dục mầm non, đặc biệt là giáo dục mẫu giáo là cái gốc của giáo dục”, vì vậy mà ngành giáo dục mầm non đã và đang đƣợc chú trọng, đang tìm ra những cái mới cho riêng mình để thực sự trở thành bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nhằm thực hiện chủ trƣơng đổi mới, nâng cao chất lƣợng giáo dục, đào tạo và chất lƣợng giáo dục mầm non của Đảng và Nhà nƣớc, Trung tâm Nghiên cứu chất lƣợng và Phát triển chƣơng trình GDMN đã xác định một số lý do đổi mới chƣơng trình GDMN nhƣ sau: xuất phát từ những yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn chăm sóc giáo dục trẻ 0-6 tuổi và những hạn chế, bất cập trong chƣơng trình chăm sóc-giáo dục trẻ hiện hành; xuất phát từ những đổi mới về phát triển chƣơng trình giáo dục, xu hƣớng đổi mới của chƣơng trình giáo dục tiểu học, giáo dục phổ thông, đòi hỏi giáo dục mầm non cần có sự chuẩn bị nối tiếp tốt để trẻ bƣớc vào lớp một thuận lợi; và xuất phát từ xu thế đổi mới, hội nhập giáo dục trong khu vực và thế giới nên cần phải đổi mới và xây dựng chƣơng trình GDMN mới. Theo Lê Thu Hƣơng (Tạp Chí giáo dục số 141), Chƣơng trình chăm sóc -giáo dục trẻ nhà trẻ và mẫu giáo cải cách-1994 đƣợc nghiên cứu và xây dựng dựa trên những luận cứ khoa học từ những năm 80 thế kỉ XX, nội dung chƣơng trình đƣợc xây dựng theo từng độ tuổi hƣớng đến thực hiện mục tiêu giáo dục trẻ toàn diện. Chƣơng trình mặc dù đã có những thành 10 công nhất định, góp phần chăm sóc, giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non hƣớng tới sự phát triển toàn diện. Song, trong quá trình thực hiện, chƣơng trình đã bộc lộ những hạn chế nhƣ: chƣa thể hiện đƣợc đầy đủ các thành tố của một chƣơng trình; nội dung chăm sóc-giáo dục chƣa mang tính tích hợp; phƣơng pháp thực hiện mang tính đồng loạt, áp đặt, chƣa phát huy đƣợc tối đa khả năng, tính tích cực cá nhân, sáng tạo của từng trẻ cũng nhƣ của các cô giáo khi thực hiện quá trình chăm sóc – giáo giục trẻ [35]… Chính vì vậy, tháng 7 năm 2009 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chƣơng trình giáo dục mầm non mới đƣợc xây dựng theo hƣớng tích hợp với tên gọi là Chương trình giáo dục mầm non đƣợc áp dụng đại trà trong cả nƣớc từ năm học 2009-2010. Chƣơng trình này là một chƣơng trình khá mới mẻ, khác với các chƣơng trình trƣớc đây, sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng chăm sóc- giáo dục trẻ toàn diện trong trƣờng mầm non hiện nay. Tuy nhiên, khi áp dụng ở các trƣờng mầm non, đặc biệt là những trƣờng chƣa từng đƣợc áp dụng Chƣơng trình giáo dục mầm non đổi mới-2003 chắc chắn sẽ gặp nhiều thay đổi về phƣơng pháp và hình thức dạy học. Một nghiên cứu nhỏ của tác giả Đinh Thiện Tứ (2009) đã cho thấy giáo viên gặp nhiều khó khăn và lúng túng trong việc lập kế hoạch chăm sóc-giáo dục phù hợp với các đối tƣợng trẻ cũng nhƣ việc chủ động, linh hoạt trong lựa chọn các phƣơng pháp và hình thức dạy học. Thành phố Phan Thiết cũng nhƣ các thành phố khác trong cả nƣớc, năm học 2009-2010 cũng đồng loạt áp dụng Chƣơng trình giáo dục mầm non hiện hành này nên cũng gặp nhiều thay đổi trong việc lựa chọn nội dung, phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học. Trƣớc thực trạng đó, đề tài nghiên cứu: “Ảnh hưởng của Chương trình giáo dục Mầm non hiện hành đến phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên mầm non - Thành phố Phan Thiết” đƣợc thực hiện. Kết quả của đề tài này hy vọng sẽ giúp giáo viên hiểu nhiều hơn về chƣơng trình giáo dục mầm non, hiểu đƣợc sự thay đổi về phƣơng pháp dạy học, hình thức dạy học và có cơ sở để lựa chọn những 11 phƣơng pháp, hình thức giáo dục trẻ phù hợp hơn nhằm hƣớng tới việc chăm sóc-giáo dục trẻ hoàn thiện. Trong một khía cạnh nào đó, kết quả của nghiên cứu này có thể giúp cho các nhà xây dựng chƣơng trình có những điều chỉnh phù hợp khi xây dựng chƣơng trình giáo dục trẻ thích ứng cho các vùng miền, địa phƣơng, trƣờng lớp cũng nhƣ các cấp quản lý giáo dục có cơ sở để đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên chính xác hơn. Khi thực hiện đề tài này, ngƣời nghiên cứu mong muốn rằng Chƣơng trình giáo dục mầm non hiện hành sẽ có những tác động tích cực, làm đổi mới phƣơng pháp, hình thức dạy học cho trẻ mầm non và góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục của nƣớc nhà, hội nhập với nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu ảnh hƣởng của Chƣơng trình Giáo dục mầm non hiện hành đến phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên mầm non nhằm khẳng định mối liên hệ giữa việc thiết kế chƣơng trình đến việc định hƣớng cho GVMN lựa chọn hình thức và phƣơng pháp dạy học hiệu quả. 3. Giới hạn nghiên cứu của đề tài Trong nghiên cứu này, ngƣời nghiên cứu chỉ chú trọng tìm hiểu Chƣơng trình Giáo dục mầm non hiện hành ảnh hƣởng nhƣ thế nào đến phƣơng pháp, hình thức dạy học của các đối tƣợng giáo viên khác nhau đang giảng dạy Chƣơng trình Giáo dục mầm non hiện hành (CTGDMN 7/2009) tại các lớp mẫu giáo của một số trƣờng Mầm non công lập tại thành phố Phan Thiết trong năm học 2009-2010. 4. Câu hỏi nghiên cứu/ giả thuyết nghiên cứu 4.1. Câu hỏi nghiên cứu Ảnh hƣởng của Chƣơng trình Giáo dục mầm non hiện hành đến phƣơng pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên ở mức độ nào? 4.2. Giả thuyết nghiên cứu Ảnh hƣởng tích cực của Chƣơng trình Giáo dục mầm non hiện hành đến phƣơng pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên ở mức độ cao 12 hơn Chƣơng trình cải cách. Tuy nhiên ảnh hƣởng của Chƣơng trình hiện hành đến một số yếu tố của phƣơng pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học còn chƣa cao và ở những mức độ khác nhau. 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 5.1. Khách thể nghiên cứu: giáo viên mầm non thành phố Phan Thiết. 5.2. Đối tƣợng nghiên cứu: ảnh hƣởng của CTGDMN hiện hành đến phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên mầm non. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết. - Phƣơng pháp điều tra. - Phƣơng pháp phỏng vấn. - Phƣơng pháp quan sát. - Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu. 7. Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu này đƣợc thực hiện là nghiên cứu định lƣợng kết hợp với định tính thông qua chiến lƣợc nghiên cứu nhƣ sau: Bƣớc 1: Nghiên cứu cơ sở lý luận bằng cách nghiên cứu các tài liệu, sách báo liên quan đến ảnh hƣởng của CTGDMN đến phƣơng pháp và hình thức dạy học của GVMN, kết hợp với nghiên cứu định tính: quan sát các giờ dạy, phỏng vấn giáo viên, cán bộ quản lý để xây dựng bảng hỏi. Bƣớc 2: Nghiên cứu định lƣợng trên mẫu thử. Bƣớc 3: Tiến hành nghiên cứu định lƣợng trên mẫu đã chọn. Bƣớc 4: Sử dụng phần mềm thống kê SPSS để phân tích, tổng hợp dữ liệu thu đƣợc trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng CTGDMN hiện hành. 8. Phạm vi, thời gian nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: Giáo viên giảng dạy các lớp mẫu giáo của một số trƣờng mầm non công lập tại thành phố Phan Thiết. Thời gian triển khai nghiên cứu: từ tháng 12/2009 đến tháng 11/2010. 13 14 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Để có một cái nhìn khái quát về đề tài nghiên cứu, ngƣời nghiên cứu sẽ trình bày ngắn gọn những ấn phẩm sách, báo, tài liệu nghiên cứu có liên quan đến đề tài này. Trƣớc tiên là phần giới thiệu một số tài liệu liên quan đến chƣơng trình Giáo dục mầm non (CTGDMN), phần tiếp theo là Phƣơng pháp dạy học (PPDH) và hình thức dạy học (HTDH) mầm non và cuối cùng là phần Ảnh hƣởng của CTGDMN hiện hành đến phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học của GVMN.  Phân tích những thay đổi về PPDH và HTDH của giáo viên (GV) liên quan đến từng loại chƣơng trình (CT), tác giả Nguyễn Thị Thu Hiền (2008) đã nêu những điểm khác nhau về PPDH và HTDH theo từng giai đoạn phát triển CTGDMN của Việt Nam từ những năm 70-80 của thập kỷ trƣớc đến nay. Xuất hiện đầu tiên là Chương trình Mẫu giáo cải tiến, đến Chương trình chỉnh lý nhà trẻ và chương trình cải cách mẫu giáo, cho đến Chương trình giáo dục mầm non hiện nay. Song song với những CT này là những nội dung, phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học thay đổi theo từng loại CT. Chương trình Mẫu giáo cải tiến đƣợc xây dựng từ những năm 70-đầu 80, với nội dung đƣợc cấu trúc theo 2 phƣơng thức giáo dục và giáo dƣỡng. CT này đƣợc xây dựng nhằm khắc phục tình trạng “phổ thông hóa” trong giáo dục mẫu giáo. Đi đôi với CT này là phƣơng pháp giáo dục mang nặng tính áp đặt từ phía GV, GV chú trọng việc dùng lời mô tả, chƣa biết dùng trò chơi nhƣ một PPDH, giáo dục có hiệu quả [12]. Chịu ảnh hƣởng sâu sắc của nền giáo dục Đông Âu và Liên Xô cũ, Chương trình chỉnh lý nhà trẻ và chương trình cải cách mẫu giáo đƣợc xây dựng vào những năm đầu thập niên 90 - thế kỷ XIX. Tuy CT này đƣợc xây dựng chặt chẽ hơn với những nội dung cụ thể phù hợp với từng độ tuổi nhƣng 15