Các biện pháp quản lý giáo dục sức khoẻ sinh sản vị thành niên thông qua hoạt động ngoại khoá cho học sinh các trường trung học phổ thông thành phố Nam Định

Chng 1: C S Lí LUN QUN Lí GIO DC SC KHO SINH SN V THNH NIấN THễNG QUA HOT NG NGOI KHO TRONG CC TRNG TRUNG HC PH THễNG 1.1. Mt s khỏi nim liờn quan n ti nghiờn cu 1.1.1. Khỏi nim v qun lý Hot ng qun lý bt ngun t s phõn cụng, hp tỏc lao ng, chớnh s phõn cụng hp tỏc lao ng nhm n hiu qu nhiu hn, nng sut cao hn. Núi n hot ng qun lý, K.Marx ó vit: Tt c mi lao ng xó hi trc tip hay lao ng chung no tin hnh trờn quy mụ tng i ln thỡ ớt nhiu cng cn cú mt s ch o, iu ho nhng hot ng cỏ nhõn nhm thc hin nhng chc nng chung phỏt sinh t s vn ng ca ton b c th sn xut khỏc vi s vn ng ca nhng khớ quan c lp ca nú. Mt ngh s v cm thỡ t iu khin mỡnh, cũn dn nhc thỡ cn nhc trng [30, tr. 480]. Cú nhiu phng din khỏc nhau trong khi xem xột khỏi nim qun lý, tuy nhiờn tụi cho rng: Qun lý l quỏ trỡnh t n mc tiờu ca t chc bng cỏch vn dng cỏc hot ng (chc nng) k hoch hoỏ, t chc, ch o (lónh o) v kim tra [20, tr.15]. - Trong cun Nhng vn ct yu ca qun lý Harold Koontz li nhn mnh Mụi trng v hiu qu kinh t - xó hi phi l mc tiờu ca hot ng qun lý, ụng cho rng: Qun lý l mt hot ng thit yu, nú m bo s phi hp nhng n lc ca cỏ nhõn nhm t c mc ớch ca nhúm (t chc). Mc ớch ca mi nh qun lý l hỡnh thnh mụi trng m trong ú con ngi cú th t c cỏc mc ớch ca mỡnh vi thi gian, tin bc, vt cht v s bt món cỏ nhõn ớt nht [29, tr.33]. 6  nc ta, khoa hc qun lý cũn khỏ mi m, ch mi phỏt trin mnh trong vi mi nm gn õy. Tuy nhiờn n nay, khoa hc qun lý núi chung, khoa hc qun lý giỏo dc núi riờng ó khng nh vai trũ v hiu qu kinh t xó hi ca nú. V khỏi nim qun lý, cng ó cú khụng ớt tỏc gi cp n, ch xin dn mt s ý kin tiờu biu, cú nhn mnh n khỏch th qun lý: Trong cun Nhng khỏi nim c bn v qun lý giỏo dc c giỏo s Nguyn Ngc Quang cho rng: Qun lý l s tỏc ng ca ch th nhng ngi qun lý n tp th nhng ngi lao ng (khỏch th qun lý) nhm thc hin c nhng mc tiờu d kin [27, tr.32]. Hai tỏc gi Nguyn Quc Chớ v Nguyn Th M Lc nhn mnh qun lý l chc nng c bit ca mi t chc: Hot ng qun lý l tỏc ng cú nh hng, cú ch ớch ca ch th qun lý (ngi qun lý) n khỏch th qun lý (ngi b qun lý) trong mt t chc nhm lm cho t chc vn hnh v t c mc ớch ca t chc [21, tr.1]. Nh vy, tuy cú nhiu cỏch din t khỏc nhau v qun lý nhng cỏc tỏc gi u thng nht quan im v hot ng qun lý nh sau: Qun lý l s tỏc ng chuyờn bit, cú hng ớch ca ch th qun lý n khỏch th qun lý nhm t c mc tiờu kinh t - xó hi ó t ra ca mt t chc/mt h thng vi hiu qu cao nht. 1.1.2. Cỏc chc nng c bn ca qun lý Hot ng qun lý cú nhng chc nng c bit, Henri Fayol l ngi u tiờn ó phõn bit c cỏc chc nng ca qun lý. Xut phỏt t cỏc loi hỡnh Hot ng qun lý, ụng ó phõn bit chỳng thnh nm chc nng c bn: K hoch hoỏ, t chc, ch huy, phi hp v kim tra m sau ny chỳng c kt hp thnh bn chc nng c bn l: K hoch hoỏ (Planning), t chc (Organizing), lónh o - ch o (Leading) v kim tra (Controlling). Bn chc nng c bn ca qun lý ó c lý lun khỏi quỏt hoỏ gm: * K hoch hoỏ: K hoch hoỏ trong hot ng qun lý cú ngha l xỏc nh mc tiờu, mc ớch i vi thnh tu tng lai ca t chc v xỏc nh rừ cỏc con ng, bin phỏp, cỏch thc t c mc tiờu, mc ớch ú. 7 * T chc: Xột v mt chc nng qun lý, t chc l quỏ trỡnh hỡnh thnh nờn cu trỳc cỏc quan h gia cỏc b phn trong mt t chc nhm lm cho h thc hin thnh cụng cỏc k hoch v t c mc tiờu tng th ca t chc. Nh vic t chc cú hiu qu ngi qun lý cú th phi hp, iu phi tt hn cỏc ngun vt lc v nhõn lc. Thnh tu ca mt t chc ph thuc rt nhiu vo nng lc ca ngi qun lý s dng cỏc ngun lc ny sao cho cú hiu qu v cú kt qu. * Lónh o (ch o): L quỏ trỡnh tỏc ng ca ch th qun lý, sau khi k hoch ó c thit lp, c cu b mỏy c hỡnh thnh, nhõn s ó c tuyn dng. Ch o l quỏ trỡnh liờn kt, tp hp gia cỏc thnh viờn trong t chc, ng viờn h hon thnh nhng nhim v nht nh t c mc tiờu ca t chc. * Kim tra: Kim tra khụng ch l khõu thu thp thụng tin phn hi (feedback) trong mt hot ng m cũn chớnh l mt chc nng ca qun lý, thụng qua ú mt cỏ nhõn, mt nhúm hoc t chc theo dừi giỏm sỏt cỏc thnh qu hot ng v tin hnh nhng hot ng sa cha, un nn nu cn thit. Mi kt qu hot ng phi phự hp vi nhng chi phớ b ra, nu khụng tng ng thỡ phi tin hnh iu chnh, un nn. Bn chc nng ny cú mi quan h cht ch vi nhau, luụn an xen, phi hp v b sung cho nhau to thnh mt chu trỡnh ca qun lý. S 1: Cỏc chc nng qun lý K HOCH KIM TRA THễNG TIN T CHC CH O 8  vn dng khỏi nim qun lý v cỏc chc nng ca qun lý vo trong cụng tỏc qun lý c s o to ca trng THPT, chỳng ta cũn cn kho sỏt cỏc khỏi nim c th hn l qun lý giỏo dc v qun lý nh trng. * Qun lý giỏo dc: Qun lý giỏo dc vi t cỏch l mt b phn ca qun lý xó hi ó xut hin v tn ti di mi ch xó hi. Cỏc nh nghiờn cu trong v ngoi nc ó a ra mt s nh ngha v qun lý giỏo dc nh sau: Theo tỏc gi M.I. Kụnacp thỡ: Qun lý giỏo dc l tp hp cỏc bin phỏp t chc cỏn b giỏo dc, k hoch hoỏ, ti chớnh... nhm m bo s vn hnh bỡnh thng ca cỏc c quan trong h thng giỏo dc tip tc phỏt trin v m rng h thng c v mt s lng cng nh cht lng [31, tr. 22]. Vit Nam, theo tỏc gi Nguyn Ngc Quang thỡ: Qun lý giỏo dc l h thng nhng tỏc ng cú mc ớch, cú k hoch hp vi quy lut ca ch th qun lý, nhm lm cho h vn hnh theo ng li v nguyờn lý giỏo dc ca ng, thc hin c cỏc tớnh cht ca nh trng xó hi ch ngha Vit Nam m tiờu im hi t l quỏ trỡnh dy hc giỏo dc th h tr, a h giỏo dc n mc tiờu d kin, tin lờn trng thỏi mi v cht [27, tr.12]. Tỏc gi Phm Minh Hc cho rng: Vic qun lý nh trng ph thụng (cú th m rng ra l vic qun lý giỏo dc núi chung) l qun lý hot ng dy - hc, tc l lm sao a hot ng t trng thỏi ny sang trng thỏi khỏc dn dn tin ti mc tiờu giỏo dc [23, tr.71]. Theo tỏc gi ng Quc Bo thỡ qun lý giỏo dc khụng ch hot ng dy - hc m cũn rng hn nhiu: Qun lý giỏo dc theo ngha tng quỏt l hot ng iu hnh, phi hp ca cỏc lc lng xó hi nhm y mnh cụng tỏc o to th h tr theo yờu cu xó hi [18, tr.31]. 9 T cỏc ý kin trờn, chỳng tụi cú th khỏi quỏt c ni hm c bn ca qun lý giỏo dc: Qun lý giỏo dc l mt hot ng chuyờn bit ca ch th qun lý, bao gm mt tp hp cỏc tỏc ng cú ch ớch thc hin tt cỏc chc nng k hoch hoỏ, t chc, ch o v kim tra nhm m bo s vn hnh ti u ca mt h thng/t chc/c quan giỏo dc - o to, nh ú m t c cỏc mc tiờu phỏt trin giỏo dc - o to vi cht lng, hiu qu cao hn. Qun lý giỏo dc gm nhiu cp : Qun lý h thng giỏo dc quc dõn, qun lý nh trng, qun lý cỏc hot ng chuyờn bit. Qun lý giỏo dc khụng ch qun lý hot ng dy - hc (hot ng c bn ca giỏo dc, nh trng) m cũn qun lý lc lng xó hi khỏc, cỏc yu t, iu kin khỏc nhm m bo cht lng, hiu qu cụng tỏc giỏo dc - dy hc. * Qun lý nh trng: Lut Giỏo dc 2005 ó ch rừ: Nh trng trong h thng giỏo dc quc dõn thuc mi loi hỡnh u c thnh lp theo quy hoch, k hoch ca Nh nc nhm phỏt trin s nghip giỏo dc. Nh nc to iu kin trng cụng lp gi vai trũ nũng ct trong h thng giỏo dc quc dõn [11, chng 3]. Nh trng l t chc giỏo dc c s mang tớnh Nh nc - xó hi, trc tip lm cụng tỏc giỏo dc t Trung ng n a phng. Vỡ vy, nh trng núi chung va l khỏch th c bn ca tt c cỏc cp qun lý, va l mt h thng c lp t qun ca xó hi. Do ú, qun lý nh trng nht thit phi va cú tớnh cht Nh nc, va cú tớnh cht xó hi. Hot ng c trng ca trng hc l hot ng dy hc. ú l hot ng cú t chc, cú ni dung, cú phng phỏp, cú mc ớch, cú s lónh o ca nh giỏo dc ng thi cú s hot ng tớch cc, t giỏc ca ngi hc trong tt c cỏc loi hỡnh hot ng hc tp. 10 Trong nh trng, lc lng quyt nh l ngi dy, nhõn t trung tõm nht l ngi hc. Do vy lm tt chc nng nhim v ca mỡnh, mi hot ng trong nh trng u phi xoay quanh i tng l ngi hc. Hng trung tõm vo hot ng ngi hc l quan im giỏo dc hin i. Hot ng ca ngi hc - nht l ngi hc vi t cỏch l hc sinh THPT khụng ch hot ng hc tp m cũn bao gm cỏc hot ng khỏc nh hot ng giao tip, hot ng sinh hot tp th, hot ng vn hoỏ th thao... thy y ni dung ca qun lý nh trng, xin dn ra quan im tiờu biu v qun lý nh trng ca M.I. Kụnacp: Khụng ũi hi mt nh ngha hon chnh chỳng ta hiu qun lý nh trng l mt h thng xó hi s phm chuyờn bit, h thng ny ũi hi nhng tỏc ng cú ý thc, cú k hoch v hng ớch ca ch th qun lý n tt c cỏc mt ca i sng nh trng, nhm m bo s vn hnh ti u v cỏc mt xó hi - kinh t, t chc - s phm ca quỏ trỡnh dy hc v giỏo dc th h tr ang ln lờn. [31, tr.216]. Xột mt cỏch chung nht, qun lý nh trng chớnh l tỏc ng cú nh hng, cú k hoch ca ch th qun lý lờn tt c cỏc ngun lc nhm y mnh hot ng ca nh trng theo nguyờn lý giỏo dc v phự hp vi yờu cu ca mc tiờu o to. Theo ú, cụng tỏc qun lý GD SKSS VTN chớnh l mt tỏc nhõn quan trng ca qun lý nh trng v hc sinh chớnh l mt trong cỏc ngun lc ca mt c s giỏo dc THPT. Qua ni hm ca cỏc khỏi nim, trong cỏc trng THPT, mt trong nhng ni dung quan trng trong qun lý nh trng l qun lý GD SKSS VTN. õy l mt trong nhng iu kin quan trng nh l mt ngun lc m bo cht lng giỏo dc ton din ca nh trng. 1.1.3. Khỏi nim Sc kho sinh sn v thnh niờn, Hot ng giỏo dc sc kho sinh sn v thnh niờn 11