Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Trung học phổ thông Hoài Đức B - Thành phố Hà Nội

4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường THPT Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường THPT Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội. 5. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường THPT Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội hiện nay còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Nếu nghiên cứu, đề xuất và áp dụng được các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có hiệu quả, khả thi sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của học sinh trong nhà trường. 6. Giới hạn nghiên cứu Giới hạn phạm vi nghiên cứu là thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của trường THPT Hoài Đức B năm học 2010-2011 và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp tại trường THPT Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội trong những năm tiếp theo để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp và khái quát hóa các tài liệu về lý luận quản lý, các công trình khoa học liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm khảo sát thực tiễn. + Phương pháp điều tra thu thập thông tin, số liệu, dữ liệu. 3 + Phương pháp phỏng vấn lấy ý kiến chuyên gia và các nhà quản lý ở trường THPT. + Phương pháp xử lý, phân tích và sử dụng các thông tin đã thu thập được trong quá trình nghiên cứu thuộc phạm vi đề tài. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Trung học phổ thông Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường Trung học phổ thông Hoài Đức B – Thành phố Hà Nội. 4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài Nhìn lại quá trình phát triển của khoa học giáo dục cho chúng ta thấy trong các hoạt động giáo dục tại các nhà trường thì hoạt động GDNGLL được đánh giá là một phần quan trọng không thể thiếu trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Vì vậy, hoạt động này đã được quan tâm nghiên cứu tương đối sớm. Vào thế kỷ thứ 19, C. Mác và Ănghen đã xác định mục tiêu của nền giáo dục XHCN là tạo ra con người phát triển toàn diện. Trong giáo dục tránh giáo dục một chiều chỉ có kiến thức khoa học mà quên mất giáo dục về đạo đức, về hành vi, về xử lý các mối quan hệ giữa con người với con người, con người với thiên nhiên. Để đáp ứng được nhiệm vụ ngày càng phát triển của xã hội, cần giáo dục các em học sinh trở thành con người toàn diện [3, tr.8]. Vào thế kỷ XX, nhà giáo dục nổi tiếng người Nga A.S. Makarenko đã nói về tầm quan trọng của công tác giáo dục học sinh ngoài giờ lên lớp: “Tôi đã kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy, lại càng không thể hạn chế để cho quá trình giáo dục chỉ được thực hiện trên lớp học mà đáng ra là phải trên mỗi mét vuông của đất nước chúng ta… Nghĩa là trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp. Công tác giáo dục chỉ đạo toàn bộ hoạt động của trẻ” [21, tr.63]. Trong thực tiễn công tác của mình, A.S. Makarenko đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa, CLB cho học sinh ở trại M. Gorki và công xã F.E.Dzerjinski như: “Tổ đồng ca, tổ văn học Nga, tổ khiêu vũ, xưởng tự do, tổ thực nghiệm khoa học tự nhiên, tổ vật lý – hóa học, tổ thể thao… Việc phân phối các em vào các tổ 5 ngoại khóa, CLB được tổ chức trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, các em có thể xin ra khỏi tổ bất cứ lúc nào, nhưng các tổ phải có kỷ luật trong quá trình hoạt động” [22, tr. 173-174]. Năm 1987, A. Chickering và cộng sự đã trình bày 07 nguyên tắc vàng để đạt hiệu quả trong học tập tại trường phổ thông trong đó ông nhấn mạnh vai trò của các hoạt động ngoài giờ tại trường cũng như tại cộng đồng dân cư đều có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của học sinh bậc THPT. Và đặc biệt nó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho các em [32, tr. 3-5]. Trong bài: “Tạo hứng thú trong lớp học”, tác giả C. Bowell (1991), đã trình bày rõ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của phương pháp học tích cực. Ông đã nêu lên những nguyên tắc hoạt động cơ bản của GV, cách tổ chức giảng bài của GV hoạt động của học sinh cũng như các hoạt động GDNGLL bổ trợ để tạo một tiết học có chất lượng. GV hoạt động như một người hướng dẫn, nêu vấn đề cơ bản không lệch hướng. Các hoạt động trong nghỉ giữa tiết cũng như hoạt động ngoại khóa cần thiết và cụ thể, có sự khác biệt cho từng môn học để tạo tiết học có chất lượng cao [33 ,tr. 2]. Vào năm 2006 E. Graaff đã trình bày các phương pháp học tích cực. Trong nghiên cứu của mình, ông nhấn mạnh lợi ích của phương pháp học tích cực, các yếu tố tạo nên cách học tích cực và đặc biệt nhấn mạnh vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong việc làm mới cách suy nghĩ của học sinh để tự thực hiện giờ học mà mình làm chủ thể, thầy cô giáo chỉ là những người hướng dẫn, kết luận vấn đề [35 ,tr.12]. Vào năm 2010 EP. Hobin đã trình bày sự kết hợp giữa giáo dục thể chất và giáo dục kiến thức cho học sinh bậc THPT. Tác giả nhấn mạnh sự phù hợp của các hình thức sinh hoạt, nội dung sinh hoạt theo lứa tuổi, tâm sinh lý để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động GDNGLL của cán bộ, thầy cô và nâng cao hiệu quả học tập của học sinh [36, tr. 43-45]. 6 Như vậy, qua các nghiên cứu trên có thể thấy các nhà nghiên cứu trên thế giới đều khẳng định vai trò rất lớn của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường phổ thông nói chung, trường THPT nói riêng đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Vấn đề giáo dục toàn diện cho học sinh được Đảng và Nhà nước ta quan tâm đưa vào các mục tiêu đào tạo cho từng cấp học, bậc học. Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục, ở nước ta đã có nhiều nghiên cứu xung quanh việc xác định khái niệm “hoạt động GDNGLL” và việc tổ chức hiệu quả hoạt động GDNGLL trong các trường phổ thông. Chương trình Giáo dục ngoài giờ lên lớp hiện nay được chính thức đưa vào giảng dạy trong nhà trường cấp THPT từ năm học 2006-2007. Nhận thức rõ vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh, đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu về vấn đề quản lý và các biện pháp thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Các nghiên cứu này được thực hiện theo hai hướng nghiên cứu chính: Hướng thứ nhất: Những nghiên cứu cơ bản mang tính lý luận nhằm xác định nội hàm của khái niệm “Hoạt động GDNGLL”, xác định mục tiêu, vai trò, vị trí, nội dung, phương pháp, hình thức thực hiện. Nghiên cứu theo hướng này có một số công trình nghiên cứu như: Từ năm 1979, Viện khoa học giáo dục đã thực hiện đề tài nghiên cứu về “Các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và sự hình thành nhân cách của học sinh”do Trung tâm nghiên cứu giáo dục đạo đức cho học sinh chủ trì. Đề tài được triển khai thực nghiệm tại một số trường phổ thông trên địa bàn Hà Nội, kết quả thực nghiệm đã được thể hiện trên tạp chí nghiên cứu giáo dục và tạp chí Thông tin khoa học giáo dục của một số nhà nghiên cứu như: Đặng Thúy Anh, Phạm Hoàng Gia, Lê Trung Trấn, Phạm Lăng… 7 - Một số nghiên cứu thực nghiệm cải tiến nội dung, phương pháp tổ chức nhằm nâng cao chất lượng hoạt động GDNGLL do một nhóm cán bộ nghiên cứu của Viện khoa học giáo dục thực hiện như: Đặng Thúy Anh, Nguyễn Dục Quang, Nguyễn Thị Kỷ, Nguyễn Thanh Bình… - Một số nghiên cứu lý luận nhằm xây dựng cơ sở lý luận về hoạt động GDNGLL của một số nhà khoa học như Nguyễn Đắc Lê, Hoàng Mạnh Phú, Lê Trung Trấn, Nguyễn Dục Quang, Hà Nhật Thăng… - Một số cuốn sách nói về hoạt động GDNGLL của một số tác giả như: Đặng Vũ Hoạt, Hà Nhật Thăng, Nguyễn Hữu Hợp, Nguyễn Dục Quang, Nguyễn Đăng Thìn, Lê Thanh Sử, Nguyễn Thị Kỷ… Hướng thứ hai: Một số bài viết về kinh nghiệm thực tiễn tổ chức hoạt động GDNGLL ở các trường THPT mà tác giả là các GV, cán bộ quản lý tại các trường phổ thông. Nhìn chung, trong các nghiên cứu này đều nhấn mạnh vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với việc phát triển toàn diện cho học sinh nói chung, học sinh THPT nói riêng và nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác quản lý đối với hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở từng cấp và từng cơ sở giáo dục. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu 1.2.1. Khái niệm quản lý Quản lý là một khái niệm rộng lớn được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Những nhà xã hội học nghiên cứu hoạt động quản lý trên cơ sở mối quan hệ giữa các giai cấp, tầng lớp trong xã hội, các nhà hoạt động kinh tế nghiên cứu hoạt động quản lý trên cơ sở hiệu quả kinh tế… Chính vì thế khi đưa ra khái niệm về quản lý, các tác giả thường gắn với các loại hình quản lý cụ thể phụ thuộc vào lĩnh vực nghiên cứu hay thực tế công việc quản lý của mình. Cụ thể: Frederick Winslow Taylor (1856-1915) là người sáng lập ra thuyết quản lý theo khoa học, theo ông thì: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn 8