Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc

HĐGDNGLL bao gồm các hoạt động ngoại khoá về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt động vui chơi, tham quan, du lịch, giao lưu văn hoá, giáo dục môi trường; hoạt động từ thiện và các hoạt động xã hội phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh.” Đây là những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học sinh, như những trò chơi mà trong đó các em được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động này không chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho học sinh hứng thú, yêu thích hơn môn học. Mặt khác, HĐGDNGLL còn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - rất cần thiết cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc ngày nay. Hơn thế nữa, HĐGDNGLL cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động ngoại khoá, học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức đó học, tìm kiếm các kiến thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn. HĐGDNGLL được coi là một nội dung giúp HS phát triển khả năng tư duy sáng tạo, hình thành kỹ năng sống, giúp các em phát triển trí tuệ và nhân cách một cách toàn diện. Trong thực tế, theo quan sát của chúng tôi, những học sinh THCS thường xuyên tham gia vào các chương trình HĐGDNGLL có chất lượng thường đạt được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực... Đặc biệt ngày nay, trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các môn học quá nhiều, xuất hiện nhiều môn học mới, chương trình mới và sách 2 giáo khoa mới; do vậy học sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng - thái độ. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức HĐGDNGLL đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Giáo dục là quá trình kết hợp vai trò chủ đạo của giáo viên với sự tự giác tích cực, tự rèn luyện của học sinh nhằm hình thành ý thức , tính cách và đặc biệt là hành vi, thói quen đạo đức với các chuẩn mực xã hội quy định. Nhân cách học sinh được hình thành qua hai con đường cơ bản: Con đường dạy học trên lớp và con đường hoạt động ngoài giờ lên lớp. HĐGDNGLL là một hoạt động quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường. Chính từ những hoạt động như: lao động, sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội đó góp phần rất lớn trong việc hình thành nhân cách của học sinh giúp các em biết tự giáo dục, tự rèn luyện, tự hoàn thiện mình . Có thể nói việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp là xây dựng cho các em các mối quan hệ phong phú, đa dạng, một cách có mục đích, có kế hoạch có nội dung và phương pháp nhất định, gắn giáo dục với cộng đồng, tạo sự thân thiện trong mọi tình huống biến các nhu cầu khách quan của xã hội thành những nhu cầu của bản thân học sinh. Nhân cách trẻ được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động có ý thức. Chính trong quá trình sống, học tập, lao động, giao lưu, vui chơi giải trí… con người đó tự hình thành và phát triển nhân cách của mình. Vì thế, HĐGDNGLL có liên quan đến việc mở rộng kiến thức, tư tưởng, tình cảm, năng lực nâng cao thể lực, thể chất và tinh thần của học sinh. Do vậy, cần thiết phải kết hợp việc học tập trên lớp với việc rèn luyện kĩ năng thực hành, giúp học sinh hiểu sâu hơn và nắm bản chất của sự vật hiện tượng, tạo niềm tin và úc sỏng tạo cho học sinh, giải quyết mối quan hệ giữa học và chơi chơi và học nhằm đáp ứng nhu cầu tâm lý lứa tuổi học sinh THCS. 3 HĐGDNGLL được quy định cụ thể tại Điều lệ trường THCS ban hành kèm theo Thông tư số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3 /2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, tại điều 26 đó chỉ rõ : “Các hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động trong giờ lên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp bao gồm các hoạt động ngoại khoá về khoa học, văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao, an toàn giao thông, phũng chống tệ nạn xã hội, giáo dục giới tính, giáo dục pháp luật, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt động vui chơi, tham quan, du lịch, giao lưu văn hoá, giáo dục môi trường; hoạt động từ thiện và các hoạt động xã hội khỏe phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh.” [9;15]. Do tầm quan trọng của HĐGDNGLL như vậy nên Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định cụ thể về thời gian dành cho HĐGDNGLL. Trong chương trình giáo dục của cấp học bậc học đó có những hướng dẫn cụ thể cho các hoạt động này. Tuy nhiên, để HĐGDNGLL thực sự hữu ích và thành công, ngoài vai trò của học sinh và giáo viên, thì các biện pháp quản lý và tổ chức HĐGDNGLL là chìa khoá quyết định sự thành công này. Đặt mục tiêu, lên kế hoạch hoạt động, tổ chức các hình thức HĐGDNGLL phù hợp, chỉ đạo của nhà quản lý và công tác giám sát, đánh giá kết quả là những công việc cần thiết khi thực hiện các HĐGDNGLL. Nhà quản lý có trách nhiệm trong việc tạo các điều kiện cần thiết về thời gian, không gian và tiền bạc, xây dựng mối quan hệ với các cơ quan đoàn thể để hỗ trợ nhà trường thực hiện các hoạt động ngoài nhà trường nói chung, HĐGDNGLL trong nhà trường. Ngoài ra, nhà quản lý cũng là người chịu trách nhiệm trong việc đào tạo, huấn luyện các giáo viên để họ tổ chức tốt các hoạt động này. 4 1.2. Thực tế quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp còn hạn chế cần phải nghiên cứu để khắc phục. Hiện nay, HĐGDNGLL trong các nhà trường THCS còn rất hạn chế, chưa được các nhà quản lí quan tâm. Các hoạt động này mới chỉ dừng lại ở những môn có thế mạnh và ngay cả những môn đó thì hình thức tổ chức cũng chưa phong phú, chưa tạo được hứng thú thật sự cho học sinh. Nhiều môn học giáo viên chỉ chú trọng cung cấp và nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả học tập của các em không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi cử buộc các em phải đi học thêm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạngnày là do các nhà quản lí và giáo viên chưa được cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức và quản lí HĐGDNGLL, còn quá ít các công trình nghiên cứu về vấn đề này. Giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục nói chung, cán bộ quản lí nhà trường nói riêng chưa ý thức được đầy đủ về vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động ngoại khoá. Hiểu biết của người giáo viên về HĐGDNGLL còn phiến diện, năng lực tổ chức còn hạn chế, các nhà quản lý chưa có được những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các HĐGDNGLL. Các điều kiện để tổ chức HĐGDNGLL còn hạn chế: thiếu địa điểm, thiếu phương tiện, đặc biệt là các tài liệu tham khảo... HĐGDNGLL ở trường THCS trong những năm qua đó có nhiều sự chuyển biến rõ rệt, đó được các cấp quản lý giáo dục, các trường, đội ngũ giáo viên cũng như cộng đồng quan tâm và có các giải pháp tích cực nhằm nâng cao chất lượng hoạt động. Hệ thống văn bản chỉ đạo cũng đó đề cập nhiều đến việc tổ chức HĐGDNGLL, đặc biệt là khi Bộ GD-ĐT phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” thì việc đầu tư cho HĐGDNGLL, việc gắn giáo dục với cộng đồng đó được chú trọng nhiều hơn. Song bên cạnh đó, với tình hình hiện nay nội dung HĐGDNGLL chưa thực sự đáp ứng nhu cầu thực tế, chương trình còn đơn điệu, cứng nhắc. 5 Vẫn còn cán bộ quản lý nhà trường và giáo viên chưa thực sự quan tâm hoặc chưa quan tâm đúng mức đến HĐGDNGLL, gần như cho rằng đó là nhiệm vụ, là hoạt động cuả tổ chức đoàn thể nhất là Chi đoàn và Tổng phụ trách Đội . Việc định hướng nội dung, hình thức về HĐGDNGLL ở một số trường chưa có sự sáng tạo, lãnh đạo một số trường chưa có biện pháp cụ thể, năng lực tổ chức hoạt động ngoài giờ của một số giáo viên vẫn còn hạn chế. Khá nhiều giáo viên thường dành thời gian của HĐGDNGLL để ôn kiến thức, kĩ năng , giải quyết các phần việc về lĩnh vực dạy học . Thậm chí có ý kiến cho rằng đây là hoạt động vui chơi nên không quan trọng, không cần thiết. Nhìn chung, HĐGDNGLL vẫn còn chưa phát huy được hết ý nghĩa thực chất của nó đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chưa thực sự được các cấp quản lý và giáo viên đầu tư đúng nghĩa trong toàn ngành thực hiện chưa được đồng bộ thống nhất, chưa có chiều sâu. Nếu xem nhẹ HĐGDNGLL không những nhà quản lý đánh mất đi tính toàn diện của quá trình giáo dục mà còn làm cho hoạt động dạy học trong nhà trường trở nên đơn điệu, làm giảm đi hứng thú học tập của học sinh đối với các môn học, kiến thức và kĩ năng của các em hình thành thiếu sâu sắc, không đủ độ rộng và tính vững chắc. Vì vậy, quản lý và tổ chức các HĐGDNGLL trong nhà trường hiện nay cần phải được chú trọng cả về lý luận và thực tiễn, cần phải có những biện pháp quản lý đúng và phù hợp. 1.3. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở Lập Thạch, Vĩnh Phúc Nghiên cứu thực trạng tại các trường THCS Huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc cho thấy chương trình và tài liệu hướng dẫn tổ chức HĐGDNGLL còn hạn chế. Việc tổ chức chỉ đạo các HĐGDNGLL chưa thống nhất; việc thực hiện các hoạt động này ở cơ sở gặp nhiều khó khăn, lúng túng; dẫn đến 6 chất lượng và hiệu quả giáo dục chưa cao.Vấn đề quản lý HĐGDNGLL ở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc vẫn chưa có nghiên cứu. Với các lý do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài nghiên cứu “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc” với mong muốn góp phần vào việc nâng cao hiệu quả của HĐGDNGLL góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý HĐGDNGLL ở các trường THCS huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý HĐGDNGLL nhằm nâng cao chất lượng HĐGDNGLL góp phần giáo dục toàn diện nhân cách học sinh. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu  Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý các HĐGDNGLL của Hiệu trưởng trường THCS;  Nghiên cứu thực trạng biện pháp quản lí HĐGDNGLL của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc;  Đề xuất một số biện pháp quản lý HĐGDNGLL ở các trường THCS huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc;  Khảo nghiệm các biện pháp quản lý HĐGDNGLL. 4. Đối tƣợng và khách thể - Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý HĐGDNGLL - Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý HĐGDNGLL của CBQL trường THCS. 5. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:  Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: 7