Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trường trung học phổ thông quận Lê Chân - thành phố Hải Phòng

đồng bộ, linh hoạt và sáng tạo các biện pháp quản lý có tính hiện thực và hợp lý thì chất lƣợng dạy và học môn tiếng Anh sẽ tốt hơn, đáp ứng mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng trong giai đoạn hiện nay. 6. Phạm vi đề tài nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu những biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trƣờng THPT quận Lê Chân - thành phố Hải Phòng. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đạt đƣợc những mục đích trên, trong quá trình nghiên cứu đề tài sử dụng nhóm phƣơng pháp nghiên cứu sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Thu thập, phân loại, đọc, phân tích xử lý tài liệu 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phƣơng pháp quan sát Phƣơng pháp điều tra Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm Phƣơng pháp phỏng vấn Phƣơng pháp thực hiện 7.3. Nhóm các phương pháp xử lý số liệu Sử dụng công thức toán học Sử dụng phƣơng pháp so sánh để xử lý kết quả nghiên cứu 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, ký hiệu viết tắt và phụ lục, nội dung luận văn dự kiến trình bày trong 3 chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy và học môn tiếng Anh Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trƣờng THPT quận Lê Chân - thành phố Hải Phòng. Chƣơng 3: Những biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở các trƣờng THPT quận Lê Chân - thành phố Hải Phòng 11 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Cùng với sự ra đời của loài ngƣời , dạy học cũng xuất hiện. Khi mới bắt đầu, dạy học chƣa đƣợc con ngƣời ý thức một cách đầy đủ, sâu sắc. Nó mang tính chất tự phát và bản năng. Từ khi con ngƣời ý thức đƣợc vai trò của dạy học, thì cùng với nó là hoạt động quản lý giáo dục ra đời. Nhƣng lý luận về quản lý giáo dục chỉ thực sự nghiên cứu từ những năm đầu thế kỷ XX. Nhà trƣờng từ lâu nay đã đƣợc thừa nhận nhƣ một thiết chế chuyên biệt của xã hội để giáo dục thế hệ trẻ trở thành những công dân có ích cho xã hội. Vấn đề quản lý dạy học trong trƣờng phổ thông thì quản lý quá trình dạy học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Quản lý hoạt động dạy học là một bộ phận cấu thành chủ yếu của quản lý toàn bộ hệ thống giáo dục đào tạo. Ở nƣớc ta vấn đề quản lý giáo dục nói chung đã đƣợc đặt ra từ sau cách mạng tháng 8/1945. Các công trình “Cơ sở khoa học quản lý” của tác giả Nguyễn Minh Đạo; “Quản lý giáo dục tiếp cận từ những mô hình” của tác giả 12 Đặng Quốc Bảo; “ Quản lý hành chính nhà nƣớc và quản lý ngành giáo dục”. do PGS.TS . Phạm Viết Vƣợng chủ biên…là những tác phẩm có giá trị. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu trên thƣờng đi sâu vào lý luận công tác quản lý giáo dục nói chung, còn ở phƣơng diện quản lý cụ thể một môn học trong trƣờng trung học phổ thông trong đó có môn tiếng Anh thì chƣa đƣợc đề cập nhiều. Trong những năm gần đây lý luận về quản lý các môn học trong trƣờng trung học phổ thông đã đƣợc quan tâm, nhất là trong các luận văn thạc sỹ về quản lý giáo dục. Đối với môn ngoại ngữ, trong nhiều công trình nghiên cứu về môn tiếng Anh, nhiều chuyên gia cũng đã đề cập đến một số phƣơng diện của quản lý quá trình dạy và học môn tiếng Anh sao cho hiệu quả cao nhất. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu nhƣ: “Teaching English Cambridge University Press, 1995” của Adrian Doff; “Những vấn đề cơ bản về dạy học ngoại ngữ. Nhà xuất bản ĐHQG Hà Nội 2005 của trƣờng ĐHNN ĐHQG Hà Nội. Khi xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở trƣờng THPT cần căn cứ vào các văn bản nghị quyết, chính sách pháp luật của Nhà nƣớc cũng nhƣ các văn bản hƣớng dẫn của Bộ giáo dục và Đào tạo, các văn bản quy định của địa phƣơng đối với các trƣờng THPT. Trong đó luật giáo dục 2005 và điều lệ trƣờng Trung học là những văn bản mang tính nguyên tắc mà ngƣời cán bộ quản lý phải tuân thủ nghiêm túc. Ngoài ra còn các chủ trƣơng về Giáo dục và Đào tạo đƣợc thể hiện trong các văn kiện Đại hội Đảng, các nghị quyết TW 2 về giáo dục; Kết luận Hội nghị TW 6 về Giáo dục - Đào tạo; Chỉ thị 40-CT/TW; Quyết định số 09/2005 /QĐ-TT của Thủ tƣớng Chính phủ về nâng cao chất lƣợng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục…cũng rất quan trọng. 1.2. Các khái niệm cơ bản của vấn đề nghiên cứu 1.2.1. Quản lý, biện pháp quản lý 1.2.1.1. Quản lý Trong tất cả các lĩnh vực về quản lý đời sống xã hội, con ngƣời muốn tồn tại và phát triển đều phải đƣợc dựa vào sự nỗ lực của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn đều phải thừa nhận và chịu một sự quản lý nào đó. 13 Quản lý là tác động chỉ huy, điều khiển, hƣớng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con ngƣời nhằm đạt mục đích đề ra. Sự tác động của quản lý luôn tự giác, phấn khởi đem hết khả năng trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân và cho cả xã hội. Các Mác đã nêu lên: bản chất của quản lý là nhằm thiết lập sự phốí hợp giữa những công việc cá nhân và thực hiện những chức năng chung, nảy sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất, khác với sự vận động của các bộ phận riêng lẻ của nó, một ngƣời chơi vĩ cầm riêng lẻ tự điều khiển mình, còn dàn nhạc thì cần ngƣời chỉ huy. Theo Harol Koontz thì: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt đƣợc các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lý nhằm hình thành môi trƣờng mà trong đó con ngƣời có thể đạt đƣợc các mục đích của nhóm với thời gian tiền bạc và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tƣ cách thực hành thì cách quản lý là một nghệ thuật, còn kiến thức có tổ chức về quản lý là một khoa học”. (38, tr.3) Các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: Hoạt động quản lý là tác động có định hƣớng có chủ đích của chủ thể quản lý (ngƣời quản lý) đến khách thể quản lý (ngƣời bị quản lý) trong một tổ chức nhằm cho tổ chức vận hành và đạt đƣợc mục tiêu của tổ chức “ ( 21,tr.1). Từ các định nghĩa trên chúng ta thấy mặc dù các tác giả có các quan niệm khác nhau về quản lý nhƣng họ đều thống nhất quản lý luôn luôn tồn tại với tƣ cách là một hệ thống gồm các yếu tố: chủ thể quản lý (ngƣời quản lý, tổ chức quản lý); khách thể quản lý (ngƣời bị quản lý, đối tƣợng quản lý) gồm: Con ngƣời, trang thiết bị kỹ thuật, nguồn tài chính... và mục đích hay mục tiêu chung của công tác quản lý do chủ thể quản lý áp đặt hay do yêu cầu khách quan của xã hội hoặc do có sự cam kết, thỏa thuận giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Từ đó nảy sinh các mối quan hệ tƣơng tác với nhau giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Bản chất của hoạt động quản lý là cách thức tác động (tổ chức, điều khiển, chỉ huy) hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ 14 chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt hiệu quả mong muốn và đạt đƣợc mục tiêu đề ra. Xã hội ngày càng phát triển, vai trò của quản lý càng đƣợc nhấn mạnh và nội dung của hoạt động quản lý càng phức tạp. Tác động quản lý thƣờng mang tính tổng hợp gồm nhiều biện pháp khác nhau. Vì vậy quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghệ thuật. Quản lý mang tính khoa học vì các hoạt động của quản lý có tổ chức, có định hƣớng đều dựa trên những quy luật , những nguyên tắc và những phƣơng pháp hoạt động cụ thể đồng thời quản lý mang tính nghệ thuật vì nó vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo vào những điều kiện cụ thể trong sự kết hợp và tác động nhiều mặt của các yếu tố khác nhau trong đời sống xã hội. Ngƣời ta có thể nói rằng sự thành công hay thất bại của một tổ chức chính là sự thành công hay thất bại của chính ngƣời quản lý tổ chức đó. 1.2.1.2. Biện pháp quản lý Nghiên cứu về khoa học quản lý, tác giả Trần Quốc Thành nêu ra 4 biện pháp quản lý chính, đó là: Biện pháp thuyết phục, biện pháp hành chính - tổ chức, biện pháp kinh tế, biện pháp tâm lý – giáo dục. Biện pháp thuyết phục: là cách tác động của chủ thể quản lý vào đối tƣợng quản lý bằng lý lẽ làm cho họ nhận thức đúng đắn và tự nguyện thừa nhận các yêu cầu của nhà quản lý, từ đó có thái độ và hành vi phù hợp với các yêu cầu này. Đây là biện pháp cơ bản để giáo dục con ngƣời. Biện pháp thuyết phục gắn với tất cả các biện pháp quản lý khác và phải đƣợc ngƣời quản lý sử dụng trƣớc tiên vì nhận thức là bƣớc đầu tiên trong hoạt động của con ngƣời. Biện pháp hành chính - tổ chức: là cách tác động của chủ thể quản lý vào đối tƣợng quản lý trên cơ sở quan hệ quyền lực tổ chức, quyền hạn hành chính. Cơ sở của biện pháp này là dựa vào quy luật tổ chức, bởi lẽ bất cứ một hệ thống nào cũng có quan hệ tổ chức. Trong đó ngƣời ta sử dụng quyền uy và sự phục tùng trong bộ máy này. Khi sử dụng biện pháp hành chính - tổ chức, chủ thể quản lý phải nắm chắc các văn bản pháp lý, biết rõ giới hạn, quyền hạn trách nhiệm. Các quy định phải đảm bảo tính khoa học và thực tiễn, phải kiểm tra và nắm đƣợc thông tin phản hồi. 15 Biện pháp kinh tế: là cách tác động của chủ thể quản lý vào đối tƣợng quản lý thông qua lợi ích kinh tế. Cơ sở của biện pháp này là dựa vào quy luật kinh tế, thông qua quy luật này để tác động tới tâm lý của đối tƣợng. Nội dung của biện pháp này là nhà quản lý đƣa ra các nhiệm vụ, kế hoạch... tƣơng ứng với các mức lợi ích kinh tế. Đối tƣợng bị quản lý có thể lựa chọn phƣơng án thích hợp để vừa đạt đƣợc mục tiêu của tập thể vừa đạt đƣợc lợi ích kinh tế của cá nhân. Khi sử dụng biện pháp này cần tránh dẫn đến chủ nghĩa thực dụng hay sự mất đoàn kết nếu thiếu công bằng. Biện pháp tâm lý - giáo dục: là cách tác động vào đối tƣợng quản lý thông qua tâm lý, tình cảm, tƣ tƣởng con ngƣời. Cơ sở của biện pháp này dựa vào quy luật tâm lý con ngƣời và chức năng tâm lý của con ngƣời. Nội dung của biện pháp này là kích thích tinh thần tự giác, sự say mê của con ngƣời. Muốn quản lý thành công ngƣời quản lý cần phải hiểu rõ tâm lý của bản thân mình và của đối tƣợng quản lý. Trong sự đa dạng phức tạp của các tình huống trong cuộc sống luôn biến đổi đòi hỏi các nhà quản lý cần phải biết đƣa ra, vận dụng các biện pháp quản lý một cách tài tình, khéo léo để đạt đƣợc mục đích. 1.2.1.3. Các chức năng của quản lý Qua nghiên cứu lý luận và thực tế công tác quản lý nói chung, có thể tóm lƣợc rằng: quản lý bao gồm bốn chức năng cơ bản là kế hoạch hóa, tổ chức, điều khiển (lãnh đạo, chỉ huy) và kiểm tra đánh giá. Chức năng kế hoạch: Chức năng kế hoạch là xác định mục tiêu phát triển giáo dục và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện mục tiêu khi tiến hành chức năng kế hoạch. Ngƣời quản lý cần hoàn thành đƣợc 2 nhiệm vụ là: Xác định đúng những mục tiêu cần dể phát triển giáo dục và quyết định những biện pháp có tính khả thi. Chức năng kế hoạch là chức năng đầu tiên, nó có vai trò định hƣớng toàn bộ các hoạt động; là cơ sở để huy động tối đa các nguồn lực cho thực hiện các mục tiêu và là căn cứ cho việc kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của tổ chức, đơn vị và từng cá nhân của quá trình quản lý giáo dục. 16